Rubriek ‘Te Gast’, Leeuwarder Courant 9 februari 06

Spagaat rond Islam

De Mohammed-cartoons roepen veel reacties op in de Islamitische gemeenschappen en daar buiten. Hierover sprak ik met enkele Friese jonge moslims en moslima's.
Ze zitten er mee. Moet je nu wel of niet reageren?
We vinden het een goede zaak dat ik er iets over deze afweging vertel.

Reacties rollen over elkaar heen:
‘Ik keur de cartoons af. - Mensen begrijpen in het Westen helemaal niet wat het afbeeldingverbod in ons geloof betekent. - Je hoort God en Mohammed gewoon niet af te beelden, dat is oneerbiedig, maakt mij verdrietig en stuit mij tegen de borst. - Maar je hoort hier beslist niet gewelddadig op te reageren. - Ik wil daarom niet openlijk reageren want het gaat mij op die manier niet aan. Ik ben niet zo, voel me niet aangesproken en wil niet geassocieerd worden met gewelddadige reacties. - Agressieve reacties horen gewoon niet bij de Islam’

Ze kennen het bekende Nederlands spreekwoord: ‘Wie zwijgt stemt toe’.
Dit spreekwoord gaat over een cultuur in het Westen van spreken en zwijgen.
Daar tegenover staat een cultuur die ik in het Oosten ontmoet, dat zwijgen een vorm van ontkenning en distantiëren is. Door te zwijgen laat je merken dat je er niet mee geassocieerd wilt worden.
Dus wijzen enkele jongeren op dat andere spreekwoord: ‘Soms is spreken zilver en zwijgen goud.’ En ook daar hebben ze gelijk in.

Maar nu, deze situatie. Wat te doen?
‘Je moet er van uit gaan dat de meeste mensen ons afbeeldingverbod niet kennen, laat staan begrijpen’, vindt een jongere. ‘Maar je hoeft elkaar toch niet openlijk te schofferen, te krenken en te minachten. Want zo voelt zo’n cartoon wel.’
Unaniem vinden ze: ‘Vrijheid van meningsuiting heel belangrijk en dat moet beslist zo blijven. Maar kun je dan echt alles zeggen? Alles heeft toch grenzen van respect en menselijkheid?’

We komen terug bij dat spreken en zwijgen.
In dergelijke situaties voelt het in het Westen best dubbel: Wanneer zwijgen het gevoel bij derden oplevert: wie zwijgt stemt toe ... , wordt zwijgen niet begrepen als een vorm van ontkenning en zelfrespect zoals je in het Oosten tegen kunt komen. Zwijgen kan dan anders worden begrepen, namelijk dat je instemt met die gewelddadige reacties, terwijl dat juist niet zo is.
We zijn het er over eens: het voelt als een 'spagaat'.

‘Maar toch hoeft het niet nodig te zijn dat we reageren, want ze kennen ons vanaf onze jeugd of geboorte. Ze weten toch wie we zijn.’ En met ‘ze’ worden de niet-Moslims bedoeld.
‘En wanneer je alleen maar verkeerd begrepen wordt, kun je toch beter zwijgen?’
Waarmee we weer in de impasse zitten: spreken of zwijgen.

Het zwijgen krijgt de overhand, vanuit de stille hoop: ‘Het gaat vast wel weer over, laten we maar gewoon blijven wie we zijn. Wij zijn Moslims en willen niets liever dan gewoon goed samenleven met al die verschillende mensen in Nederland. Hier zijn we thuis, we horen bij de Nederlandse samenleving. Ze kennen ons toch?’

Corry Nicolay, predikant interreligieuze communicatie