Van vasten en zondebokken
In onze veelkleurige samenleving beleven de inwoners van Nederland verschillende geloofsrituelen om zich te bezinnen op hun gedrag en om schoon schip te maken. In dit artikel een greep uit de rijkdom van rituelen en hun betekenis. Ik put hierbij uit ervaringen en gesprekken met vrienden, de imam, pandita en rabbi.

Terwijl ik dit artikel schrijf, zijn de moslims nog aan het vasten. Gisteravond vierde ik na zonsondergang bij mijn islamitische vriendin en haar gezin Iftar, de feestelijke maaltijd na een dag vasten. Aan tafel maken zij het eerbiedige gebaar van dankbaarheid tot God voor deze dag vasten. Toen ik in 1980 moslims leerde kennen, dacht ik bij vasten vooral aan moeten en dwang. De imam vertelde dat het vasten alleen waardevol is wanneer het uit je hart komt. Vasten tegen je wil is als een leugen en kun je beter niet doen. Mijn vriendin geniet van het vasten en voelt zich weer als herboren worden. ‘Ik voel de innerlijke vrede in mij groeien. Heerlijk is dat’, zegt ze.
In de moskee vertellen de mensen mij hoe ze bewust nadenken over de betekenis van het geloof in hun leven. Proberen ze eerlijk en in vrede met hun medemensen te leven? Zetten ze een eerste stap bij gebroken relatie en conflict? Anders is het vasten schijn en zinloos. En ze belijden samen: ‘Allah/God is barmhartig en genadig.’ De imam legt uit dat die genade de Vrede van God is. De woorden IslaM en MoSLim zijn afgeleid van het Arabische woord SaLaaM, wat hetzelfde betekent als het Hebreeuwse woord ShaLoM. In beide talen, het Arabisch en het Hebreeuws, betekent de lettercombinatie S.L.M.: vrede.

Holikâ Dahan
De pandita, de hindoe priesteres, herkent die bezinningsperiode en dat vasten wel. ‘Wij vieren Holikâ Dahan.’ En ik maak mee hoe op de laatste dag van de Hindoestaanse kalender de Holikâ, een stapeltje hout, als symbool van het kwaad wordt verbrand, omdat het goede dat de mens vanuit God in zich draagt, mag overwinnen. De pandita zegt: ‘We denken bewust na wat ons eigen leven betekent voor medemensen. Wordt het goede in mijn handelen en spreken herkend of kleurt mijn leven dat van de medemens donker in? Het zelfonderzoek doen we vanuit het vertrouwen dat God ons daarbij helpt.
Wij geloven dat Gods goedheid sterker is dan het kwaad, dat het licht alle vormen van duisternis overwint.’

Grote Verzoendag
De rabbi knikt en legt uit dat de joden, net als de moslims, de geloofsbeleving van de Vrede Gods kennen. Ook herkent hij het vertrouwen in de kracht van Gods goedheid. ‘Je hoeft daar niet om te vragen, je mag daarop vertrouwen. Wij beleven op Grote Verzoendag bewust het weer opnieuw verzoend worden met onze Schepper, met Adonai’, zegt hij. ‘Ken je het woord ‘zondebok’? Dat komt uit de wet van Mozes, uit het boek Leviticus. Op Jom Kippoer, de Grote Verzoendag moest de hogepriester een ram als brandoffer en een geitenbok nemen. De ram was ter heiliging van de priester zelf. De bok was bestemd als offer voor God, voor het kwade wat de mensen bij zichzelf hadden ontdekt. De zonde die de mens bij zichzelf herkent, werd als het ware op de bok gelegd, de zondebok.
Voor Grote Verzoendag hebben wij dagen van zelfonderzoek ter voorbereiding. Op de dag zelf vasten we en vieren we in de synagoge de verzoening met de Schepper en met de medemens.’

40-dagentijd
En natuurlijk vertel ik over de christelijke perioden van bezinning. Hoe we met kerst vieren dat God als mens op aarde wordt geboren in Jezus. Dat ook ik geloof hoe Gods licht elke vorm van duisternis openbreekt. Tijdens de christelijke lijdenstijd, oftewel de 40-dagentijd, staat net als bij mijn collega’s de bezinning op het geloof en dagelijks leven centraal. Die vastenperiode is bedoeld als voorbereiding op het Pasen, het feest van de opgestane Jezus als de Christus. Ik vertel hoe katholieke mensen soms ook nu nog gaan biechten en hoe we vanuit Gods genade en volkomen liefde, het Geschenk van Vergeving en Verlossing mogen ontvangen. En dat we ons daarom christen noemen en opgeroepen worden ons christen zijn uit te dragen door een levenshouding van medemenselijkheid en naastenliefde, een leven wat moet leiden tot vrede.

Corry Nicolay